۱- نيازهاي فيزيولوژيك از قبيل: آب، هوا، غذا و...
۲-نياز به ايمني و امنيت
۳- نياز به عشق و تعلق
۴- نياز به عزت نفس و اعتماد به نفس
۵- نياز به خودشكوفايي و تحقق استعدادهاي فردي
مازلو معتقد است اين پنج گروه نيازها جزو نيازهاي اساسي بشر است كه ارضاي آن داراي اهميت و تعيين كننده سطح سلامت است و يا برعكس نشان دهنده درجه بيماري است يعني اگر فرد بتواند به تمامي اين نيازها پاسخ مثبت دهد از سلامت روحي و جسمي برخوردار مي باشد و اگر يكي از اين نيازهاي اساسي ارضا نشود فرد در آن زمينه ناسالم يا بيمار تلقي مي شود.
همان طور كه «مازلو» مطرح كرده است، عزت نفس جزو نيازهاي اساسي بشر و از قويترين نيازهاي روحي بشر است و از معيارهاي سلامت رواني محسوب مي شود؛ زيرا كسي كه عزت نفس پاييني دارد، به همان نسبت اعتماد به نفس لازم را براي رسيدن به اهداف خود ندارد و همواره نااميد و پريشان خاطر است.
اعتماد به نفس ناشي از عزت نفس است. فردي با عزت نفس بالا به خود اعتماد داشته و برخوردي مناسب نسبت به خود و ديگران دارد و احساس كفايت و بزرگي مي كند و در اجتماع اغلب مورد تاييد است. برعكس، كسي كه از عزت نفس پاييني برخوردار است اغلب احساس مي كند از جانب ديگران طرد شده است، بنابراين منزوي مي شود و از ارتباط با ديگران دوري مي كند و يا در نااميدي تلاش مي كند تا به خود و ديگران بقبولاند كه فرد لايقي است. اين گونه افراد معمولا احساس بي لياقتي و ضعف مي كنند و اغلب افسرده و مضطرب هستند. مسلما فردي كه مضطرب و افسرده است نمي تواند فعاليت لازم را انجام دهد و به اهداف موردنظر خود نمي رسد و اين خود موجب سرخوردگي و افسردگي بيشتر او مي شود و در اصل گرفتار يك دام «بي اعتماد به خود» مي شود. زيرا درجه اعتماد به نفس، ارتباط مستقيمي با ميزان عزت نفس دارد.

عزت نفس يعني چه؟

عزت نفس از نظر لغوي يعني درجه تاييد، تصويب و ارزشي است كه شخص نسبت به خود احساس مي كند و قضاوتي كه در مورد خود مي كند. يعني فرد چقدر براي خود ارزش و احترام قايل است و چقدر خويش را قبول دارد. در واقع عزت نفس به ارزش نفس برمي گردد، يعني احترام گذاشتن به خود به عزت نفس بالا تعبير مي شود و برعكس محترم نشمردن خود كه با احساس بي ارزشي و بي كفايتي همراه است به عزت نفس پايين تعبير مي شود. كسي كه عزت نفس بالا دارد، خودش را كاملا قبول دارد.
البته اين سخن بدان معني نيست كه فرد ضعف و عيب خود را انكار مي كند بلكه منظور اين است كه اين فرد ضمن اينكه تلاش مي كند عيوب و نواقص خود را رفع كند، خود را قبول دارد و خود را موجودي مهم و ارزشمند تلقي مي كند. مي توان گفت: عزت نفس تركيبي از احساسات زير است:
▪ احساس اهميت: در دنيا ارزش دارم و مهم هستم.
▪ احساس لياقت: من از عهده انجام اين كار برمي آيم.
▪ احساس تعلق و وابستگي به ديگران: ضمن اينكه استقلال دارم، من مي توانم با فرد مورد علاقه ام در پاره اي از مسائل اختلاف عقيده داشته باشم. بدون اينكه اين اختلاف نظرها به احساس تعلق ما به يكديگر خدشه اي وارد كند.
▪ داشتن يك نگرش واقع بينانه نسبت به خود و جهان پيرامون: يعني من نقاط ضعف و قوت خود را مي دانم ولي با تمام وجود احساس خوبي نسبت به خودم و جهان دارم.
▪ وجود هماهنگي بين اعتقادات و اعمال: من معيارهاي ارزشي و اخلاقي خاصي دارم كه طبق آنها رفتار مي كنم و ديگران را نيز براساس اين معيارها ارزيابي مي كنم.
بنابراين همان طور كه مطرح شد افرادي كه داراي عزت نفس بالايي هستند خود را افرادي مهم، لايق، مستقل و واقع بين مي دانند و با توجه به اين ويژگيها معمولا افراد موفقي هستند.

اعتماد به نفس يعني چه؟

اعتماد به نفس به معني احساس يا درجه اطميناني است كه فرد به توانايي خود در انجام موفقيت آميز كارها دارد.
هر يك از ما به خوبي مي دانيم كه چه چيزهايي ما را شاد و سرزنده نگه مي دارد و برق شادي را در چشمانمان روشن مي كند و برعكس چه چيزهايي موجب رخوت و سستي در ما مي شود. اينگونه شناخت از خود فقط در سايه اعتماد به نفس به دست مي آيد. وقتي ما به خود اعتماد مي كنيم و به نداي دروني خود گوش مي دهيم، آن زمان است كه در مسيري كه لايق آن هستيم، قدم مي گذاريم و به اهداف خود نزديك مي شويم. بعضي از روانشناسان معتقد هستند، بخشي از اعتماد به نفس ذاتي است و بخش كمي از آن اكتسابي است. مثلاً شما يك كودك را درنظر بگيريد وقتي تازه شروع به راه رفتن مي كند به طرف هر چيزي مي رود و دست دراز مي كند. يعني به كارهايي كه انجام مي دهد مطمئن است و كم كم اين والدين هستند كه او را از خيلي از كارها منع مي كنند. مثلاً از آتش مي ترسانند و كودك ياد مي گيرد از آتش دوري كند. البته اين ترس اگر همين طور ادامه يابد بعد از گذشت سالها، اعتماد به نفس در فرد ضعيف و ضعيف تر مي شود، زيرا اعتماد به نفس و ترس دو نقطه مقابل هم هستند، ورود يكي موجب خروج ديگري مي شود. اگر شما بترسيد نمي توانيد به انتخاب خود اعتماد كنيد، برعكس اگر به خودتان اعتماد كنيد در اين صورت هرگز در انتخاب خود مردد و دو دل نمي شويد و با اعتماد كامل عمل مي كنيد و مسلماً موفق مي شويد.
اعتماد به نفس با ارزش و اعتبار شما رابطه مستقيم دارد. اولين قدم براي ساختن زندگي بهتر و شادي اعتماد به نفس است.
اعتماد به نفس باعث مي شود اطمينان و آرامش شما افزايش يابد. اگر به خود اطمينان داشته باشيد به خود احترام مي گذاريد. اگر به خود احترام بگذاريد مي توانيد به ديگران احترام بگذاريد و روابط خود با ديگران را ارتقاء دهيد و در نتيجه دستاوردها و شادي روحي خود را افزايش دهيد.اعتماد به نفس پايين باعث افسردگي، احساس بدبختي، ناامني، اطمينان پايين مي شود كه ممكن است سبب شود خواسته هاي ديگران را بر خواسته هاي خود مقدم بدانيد. سرزنش هاي دروني مدام شما را آزار مي دهند، باعث زمين خوردن شما در هر رقابتي مي شود و آنها را براي شما غيرممكن نشان مي دهد.

اعتماد به نفس اساس موفقيت ها و پيروزي هاي بزرگ

▪ شما مي توانيد از عهده هر كاري برآييد به شرط آن كه شديداً خواستار آن باشيد.
▪ مردم عادي اميد و آرزو دارند؛ افراد متكي به نفس، هدف و برنامه.
▪ عدم توانايي يا نداشتن شرايط مناسب نيست كه مانع پيشرفت شماست؛ مانع واقعي نداشتن اعتماد به نفس است.
▪ شما هيچ محدوديتي در توانايي انجام كار نداريد جز محدوديت هايي كه خودتان در ذهنتان ايجاد مي كنيد.
▪ اعتماد به نفس يك عادت است. براي پرورش آن بايد طوري عمل كنيد كه گويي اعتماد به نفسي را كه خواستار آن هستيد داريد.
▪ رؤياهاي بزرگ داشته باشيد. فقط رؤياهاي بزرگ مي توانند روحيه و ذهن شما را فعال نگه دارند.
▪ كليد اعتماد به نفس اين است كه ابتدا تصميم بگيريد چه مي خواهيد و سپس براي رسيدن به خواسته خود طوري عمل كنيد كه گويي امكان شكست وجود ندارد.
▪ در درون جسارت، نبوغ و قدرت سحرآميزي نهفته است.
▪ واقع نگر باشيد و آينده ايده آل خود را با تمام جزئيات آن مجسم كنيد.
▪ آينده متعلق به كساني است كه خواستار آن هستند. از همين امروز تصميم بگيريد هرچه را در زندگي آرزو داريد طلب كنيد.
▪ شما هميشه در اين كه چه كاري را بيشتر، چه كاري را كمتر و چه كاري را اصلاً انجام ندهيد آزاد هستيد.
▪ انسان هايي كه اعتماد به نفس دارند خودشان را با ديگران مقايسه نمي كنند، فقط خودشان را با بهترين كسي كه مي توانند باشند مقايسه مي كنند.
▪ در هر بخشي از زندگي به عالي بودن فكر كنيد و هرگز براي دستيابي به آن از هيچ تلاشي كوتاهي نكنيد.

افروز ترقي
روزنامه كيهان